Wadi Khashab

Wadi Khashab

• Nazwa projektu:

  Wadi Khashab Project (podprojekt w ramach ekspedycji Berenike)

• Typ stanowiska:

  Centrum ceremonialne (cmentarzysko?), instalacje megalityczne

  Lokalizacja:

  Egipt
  Pustynia Wschodnia
  Góry Morza Czerwonego

  Datowanie:

  – Neolit (5 tysiąclecie p.n.e. – 2 tysiąclecie p.n.e.)

Najciekawsze odkrycia:

– kompleks pochówków zwierzęcych i ludzkich otoczony stelami kamiennymi
– zespół steli kamiennych i bruków
– odrębne (pojedyncze) tumulusy

Historia badań:

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

2010–2015

Typ badań:

Badania powierzchniowe, badania wykopaliskowe

Kierownicy badań:

Piotr Osypiński

Instytucje współpracujące:

– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Fundacja Patrimonium
– Ministerstwo Starożytności Egiptu

Informacje dodatkowe:

Grant NCN w konkursie Preludium 4: „The place and significance of prehistoric sacral complex at Wadi Khashab, Egypt, Eastern Desert”, UMO-2012/07/N/HS3/04056, realizowany w latach 2014–2015

Opis stanowiska i badań:

Góry krawędziowe Morza Czerwonego stanowią bardzo słabo rozpoznany archeologicznie obszar. Zarówno w starożytności jak i obecnie jest on zasiedlony w niewielkim stopniu, a zarazem kuszący bogactwem cennych minerałów.

Pomiędzy 2010 a 2015 rokiem udało się przeprowadzić badania jednego z niezwykle interesujących stanowisk prahistorycznych w Wadi Khashab. Na zdjęciach satelitarnych dostrzeżono nienaturalnie geometryczną kamienną strukturę, identyfikowaną początkowo z reliktami rzymskiej infrastruktury militarnej. Dopiero wizytacja na stanowisku pozwoliła na wskazanie jego prawdziwej chronologii i charakteru. Badania ujawniły funkcjonowanie w 5. tysiącleciu p.n.e. centrum sakralnego położonego niemal idealnie w połowie szlaku łączącego Dolinę Nilu i wybrzeże Morza Czerwonego.

Centralnym elementem stanowiska jest pochówek człowieka, splądrowany kilkukrotnie jeszcze w starożytności, otoczony przez pochowane zwierzęta hodowlane – bydło i owce. Specyficzne ułożenie ciał zwierząt sugeruje zamierzone i wysoce symboliczne role każdego pochówku. Same szkielety również stanowiły bezcenne źródło danych o morfologii zwierząt neolitycznych. Wskazywały one na lokalne, afrykańskie, pochodzenie odmian bydła – wbrew powszechnej w naukowej debacie opinii o azjatyckim pochodzeniu zwierząt udomowionych. Charakterystyczne były też elementy szkieletu świadczące o dostosowaniu do koczowniczego modelu hodowli.

Całe założenie otoczone zostało kamienną strukturą przypominającą zeribę utworzoną z pionowo wbitych ciosów. Zagadką pozostaje pochówek dwuletniego dziecka umieszczony na obrzeżach kompleksu. Jego związek z pierwotnym pochówkiem (centralnym) oraz pochówkami zwierząt nie jest klarowny, pomimo wyposażenia sugerującego również neolityczną metrykę. Podobnie niepewne relacje łączą elementy umiejscowione na zewnątrz założenia – stele kamienne i bruki.

Kompleks sakralny w Wadi Khashab z pewnością stanowił istotny element krajobrazu kulturowego dla późniejszych społeczności przemierzających góry Morza Czerwonego. Fragmenty ceramiki zebrane z powierzchni stanowiska wskazują na obecność przedstawicieli tzw. Grupy C (nieco późniejsi pasterze bydła, obecni w Dolinie Nilu w 2 tysiącleciu p.n.e.) a także przebywanie ludzi w okresie rzymskim (początki naszej ery).

Galeria: