Iracki Kurdystan

• Nazwa projektu:

  Przybysze i autochtoni. Osadnictwo w okresach Późnego Chalkolitu i Niniwa 5 w dorzeczu Górnego Zabu
  Podprojekt prowadzony w ramach koncesji UGZAR (Upper Greater Zab Archaeological Reconnaissance), projektu kierowanego przez dr. hab. Rafała Kolińskiego, prof. UAM)

  Facebook:

  Badania UGZAR na FB

  Strona projektu:

  Strona UGZAR: http://archeo.amu.edu.pl/ugzar/

• Typ stanowiska:

  Osady (badania powierzchniowe)

  Lokalizacja:

  Irak, Autonomiczny Region Kurdystanu
  Prowincje Erbil i Dohuk, dorzecze Górnego Zabu
  Północna Mezopotamia

  Datowanie:

  – okres późnego chalkolitu (4200–3100 p.n.e.)
  – okres kultury Niniwa 5 (1. poł. III tysiąclecia p.n.e.)

Najciekawsze odkrycia:

– 28 późnochalkolitycznych osiedli, w większości wcześniej nieznanych, zlokalizowanych do 2016 r.
– stanowiska reprezentujące prawie wyłącznie południowomezopotamską kulturę materialną, mimo położenia w północnej Mezopotamii

Historia badań:

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

2013–

Typ badań:

survey (badania powierzchniowe)

Kierownicy badań:

Kierownik podprojektu: Dorota Ławecka (Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego)
Kierownik projektu UGZAR: Rafał Koliński (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)

Instytucje współpracujące:

– Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego

Informacje dodatkowe:

Badania UGZAR prowadzone pod kierunkiem R. Kolińskiego są częścią programu „Settlement history of the Iraqi Kurdistan” finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki (granty nr 2011/03/B/HS3/01472 (2012–2014) i 2014/13/B/HS3/04872 (2015-2017).

Opis stanowiska i badań:

W drugiej połowie IV tysiąclecia p.n.e. nastąpiła ekspansja południowomezopotamskiej kultury Uruk na obszary ościenne. Zjawisko to jest dobrze rozpoznane na terenie północnej Syrii i południowej Turcji, natomiast niewiele wiadomo na temat sytuacji w północnym Iraku. Poza osiedlami z lokalnymi zespołami zabytków, obecność wielu typowych południowych wyrobów uruckich została stwierdzona na kilku stanowiskach w badanym rejonie.

Głównym celem projektu jest rozpoznanie osiedli, na których występuje ceramika z późnego okresu Uruk. Badany jest z jednej strony repertuar południowomezopotamskich form naczyń ceramicznych /Fig. 2, 3, 4, 5/, z drugiej zaś – form rodzimych. Określenie relacji ilościowej pomiędzy nimi pozwoli na wstępne określenie stopnia związku danego stanowiska z kulturą południową. Porównując lokalizację stanowisk, na których został znaleziony materiał z południa, z osadami gdzie występuje wyłącznie ceramika miejscowa pozwoli wyciągnąć wnioski na temat przebiegu starożytnych szlaków handlowych.

Analiza wcześniejszych pozostałości chalkolitycznych oraz późniejszych znalezisk, należących do rodzimego zespołu wyrobów garncarskich, zwanego ceramiką Niniwa 5, pozwoli na wyciągnięcie wstępnych wniosków dotyczących ciągłości osadniczej (lub jej braku) w osiedlach, na których reprezentowany jest materiał z tych okresów.

W trakcie dotychczasowych prac terenowych zlokalizowano 28 późnochalkolitycznych osiedli, w zdecydowanej większości dotychczas nieznanych /Fig. 6, 7/. Znalezienie (poza osiedlami z lokalnym, północnym repertuarem form ceramicznych) stanowisk reprezentujących prawie wyłącznie południową kulturę materialną jest zaskakującym i odkryciem, uzupełniającym naszą wiedzę o ekspansji kultury Uruk w rejon Górnego Zabu.

Galeria: