Bijan

Bijan

Bidżan
Wyspa Bijan
L’île de Bidjan
Nazwy starożytne:
Sapiratum(?) – źródło: roczniki Tiglat-Pilesara I
Izan(?) – źródło: Izydor z Charaksu

• Nazwa projektu:

  Badane w ramach międzynarodowego projektu ratunkowego „Haditha (Qadisiya) Dam Salvage Project”

  

• Typ stanowiska:

  Osada i forteca

  Lokalizacja:

  Irak
  Zachodni Irak,
  Eufrat środkowy, wyspa na Eufracie
  Kraina historyczna: Kraj Suhu

  Datowanie:

  – Okres średnioasyryjski(?) (XI wiek p.n.e.; tylko na podstawie źródeł pisanych)
  – Okres nowoasyryjski (VIII–VII wiek p.n.e.)
  – Okres partyjski (I wiek p.n.e.–II wiek n.e.)
  – Okres rzymski (1 połowa III wieku n.e.)
  – Okres wczesnoislamski (abbasydzki) (VIII–X wiek n.e.)

Najciekawsze odkrycia:

– Forteca asyryjska (dwie fazy), jako ogniwo granicznego łańcucha obronnego wzdłuż Eufratu
– Misa ceramiczna z magicznym napisem aramejskim (VII–VIII wiek n.e.) z okresu wczesnoislamskiego
– Partyjska kadzielnica z brązu z uchwytem w kształcie figurki konia (wydobyta z warstwy rzymskiej)
– Monety, lampki i latarnia z okresu rzymskiego
– Ceramikaz okresu abbasydzkiego, VIII–X wiek n.e.
– Szkła z okresu abbasydzkiego VIII wiek n.e.

Historia badań:

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

1979–1983

Typ badań:

Wykopaliska, badania ratunkowe

Kierownicy badań:

Michał Gawlikowski
Maria Krogulska

Instytucje współpracujące:

– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Iracki Departament Starożytności

Informacje dodatkowe:

Prace wykopaliskowe na stanowisku były bardzo intensywne: w trakcie pięciu lat odbyło się osiem kampanii badawczych.

Opis stanowiska i badań:

Bijan to częściowo ufortyfikowana wyspa rzeczna, wydłużona na osi północ–południe, o wymiarach 330 m x 75 m, położona w środkowym odcinku doliny Eufratu, pomiędzy miejscowościami Ana i Haditha (około 25 km w dół rzeki od pierwszej z nich). Współcześnie na wyspie znajdował się gaj palm daktylowych i noria (koła do podnoszenia wody w celach irygacyjnych) zainstalowane na zachodnim brzegu wyspy. Około 15% powierzchni wyspy zostało przebadanych archeologicznie. Obecnie zalana przez wody powstałego po wybudowaniu tamy sztucznego zbiornika (Jezioro Qadisiyah).

W okresie średnioasyryjskim, prawdopodobnie w XI wieku p.n.e., została zbudowana pierwsza forteca na planie trapezoidalnym o wymiarach, 120 m długości, 28–37 m szerokości. Jej czoło tworzyła platforma kamienna o wymiarach 28 x 31 m, mury obwodowe wyspy-fortecy miały około 5 m szerokości i były zachowane do wysokości 5 m. Przestrzeń między kamiennymi murami była wypełniona gruzem skalnym żwirem i piaskiem, zaś całość stanowiła podstawę, na której wznosiła się zabudowa twierdzy z cegły suszonej. Wejście do tej twierdzy znajdowało w szerokości muru południowego przy narożniku południowo-wschodnim. Na Eufracie w kraju Suhu były trzy wyspy-twierdze: Ana, Telbis i Bidżan (Sapirutu w źródłach asyryjskich). Tworzyły one wraz z ufortyfikowanymi stanowiskami po obu stronach rzeki łańcuch fortyfikacji strzegący przejścia przez Eufrat na tym odcinku przed plemionami aramejskimi.

W okresie nowoasyryjskim (prawdopodobnie w VIII wieku p.n.e.) forteca została rozbudowana w kierunku południowym i zachodnim osiągając wymiary 185 m długości i 72 m szerokości (koniec południowy). W nowej twierdzy wejście zostało przeniesione na południowy koniec muru wschodniego, a dostęp do niego umożliwiała przylegająca do muru rampa o wymiarach około 25 m długości, 2–3 m szerokości zachowana do 3 m wysokości.

Po około 600 latach opuszczenia wyspa została zasiedlona w okresie partyjskim (I wiek p.n.e–II wiek n.e). Z tego okresu pochodzą pozostałości zabudowy mieszkalnej w postaci kamiennych podstaw murów, pięć grobów (cztery naczyniowe i jeden z podziemną konstrukcja kamienną, naśladującą komorowe groby skalne. Z tego okresu pochodzą też liczne fragmenty naczyń ceramicznych, zarówno zasobowych, jak i codziennego użytku. Wśród tych ostatnich są naczynia z dekoracją plastyczną oraz naczynia glazurowane. Odkryto również trzy piece garncarskie.

Prawdopodobnie w początkach pierwszej połowy III wieku n.e. na ruinach osady partyjskiej wzniesiono zabudowę garnizonu rzymskiego. W wielu miejscach powielała ona plan zabudowy partyjskiej tak, że kamienne podstawy murów budowli rzymskich tylko z niewielkimi przesunięciami przykrywały mury partyjskie. Innowacją okresu rzymskiego było zbudowanie wejścia w środkowej części muru południowego twierdzy. Prowadziły do niego kamienne schody spoczywające na grzbiecie przylegającej do mury piaszczystej łachy. Wśród znalezisk należy wymienić liczne fragmenty naczyń kuchennych charakterystycznych dla obozów rzymskich na Bliskim Wschodzie, tzw. ceramiki „brittle ware”, ponadto lampki oliwne i monety rzymskie.

Galeria: