Chhîm

Qasr Chhîm

Chehim
Chhim
Shheem
Shhiim
Szahim
Szhim

• Nazwa projektu:

  Polsko-Libańska Misja Archeologiczna w Chhîm
  Polish-Lebanese Archaeological Mission in Chhîm

  Facebook:

  www.facebook.com/excavatelebanon/

  Academia.edu:

  uw.academia.edu/TheJointExpeditiontoChhimandJiyehLebanonPolishLebaneseMission

• Typ stanowiska:

  Osadnicze

  Lokalizacja:

  Liban
  Współczesna prowincja Iqlim El-Kharoub
  30 km na południowy-wschód od Bejrutu
  10 km na wschód od Jiyeh/Porphyreon
  Starożytna Fenicja

  Datowanie:

  – epoka późnego brązu (ok. 1500–1150 p.n.e.)
  – epoka żelaza (ok. 1150–530 p.n.e.)
  – okres perski (475–330 p.n.e.)
  – okres hellenistyczny (330–63 p.n.e.)
  – okres wczesnorzymski (63 p.n.e.–135 n.e.)
  – okres późnorzymski (135–324 n.e.)
  – okres bizantyjski (324–640 n.e.)

Najciekawsze odkrycia:

– sanktuarium hellenistyczne
– sanktuarium rzymskie z I–III wieku n.e.
– zabudowa mieszkalna z okresu wczesnobizantyjskiego
– cztery tłocznie oliwy z okresu wczesnobizantyjskiego
– bazylika chrześcijańska z mozaikami podłogowymi i malowidłami (498 r. n.e.)
– mozaika z przedstawieniem lwicy oraz mozaiki geometryczne i z przedstawieniami innych zwierząt i roślin
– mozaika z inskrypcją z końca V wieku n.e.
– nekropola
– cysterny

Historia badań:

Badane przez misję CAŚ UW w latach:

Badania wykopaliskowe: 1996–2005, 2008–2009, 2015–2016
Sezony studyjne: 2007, 2017

Typ badań:

badania wykopaliskowe, badania powierzchniowe w okolicach stanowiska

Kierownicy badań:

Tomasz Waliszewski, Instytut Archeologii UW

Instytucje współpracujące:

– Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego
– Direction Générale des Antiquités
oraz
– Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie;
– Insitut Francais d’Archeologie du Proche-Orient

Informacje dodatkowe:

Pierwsze prace archeologiczno-konserwatorskie na stanowisku miały miejsce pod koniec lat 60. i na początku lat 70. XX wieku. Prace rekonstrukcyjne prowadził H. Kalayan (lata 60., 70. i 80. XX wieku)

Opis stanowiska i badań:

Stanowisko o powierzchni około 1 ha położone jest na zboczu wzgórza na wysokości około 500 m n.p.m. W Chhim bardzo dobrze widoczne są ruiny antycznej wsi, która powstała na przełomie er, choć zachowane ślady świadczą, iż miejsce to było odwiedzane od środkowego okresu Epoki Brązu. Poszczególne elementy osady są niezwykle dobrze zachowane. Wzdłuż wąskich uliczek wznoszą się mury domów mieszkalnych, tłoczni oliwy, rzymskiej świątyni i bazyliki chrześcijańskiej, a wokół osady znaleźć można jeszcze dziś ślady kilku nekropoli.

Typowy dom w Chhim miał jedną, prostokątną lub częściej kwadratową izbę, która służyła zapewne jednej rodzinie. Przy ścianach ustawione były ławy murowane z kamieni, w rogu umieszczano piec chlebowy, pośrodku znajdował się często filar podpierający drewnianą konstrukcję płaskiego dachu z ubitej ziemi. Nietrudno spostrzec, że ten opis pasuje doskonale do domu libańskiego znanego w tym regionie jeszcze kilkadziesiąt lat temu.

Wśród ruin budynków wyróżniają się te przeznaczone pod tłocznie oliwy. Ich wnętrza kryją świetnie zachowane instalacje pras, którym brak tylko drewnianych elementów i lin, aby mogły ponownie, po kilkunastu wiekach, tłoczyć oliwę. Do tej pory poznaliśmy cztery takie budynki, piąty widoczny jest na powierzchni. Niektóre z nich noszą ślady nieprzerwanego użytkowania przez siedem wieków. Znaczna liczba rozrzuconych po ruinach wsi elementów pras sugeruje, że swój dostatek mieszkańcy osady opierali w znaczącym stopniu o produkcję ogromnych ilości oliwy, choć nie można zapominać o rolnictwie i hodowli zwierząt.

W okresie prosperity w II wieku n.e. społeczność wsi podjęła decyzję o budowie świątyni ulokowanej na południowym skraju osady. Niewielka budowla w stylu korynckim miała zapewne odpowiadać rozbudzonym ambicjom jej mieszkańców. Nie wiemy jakie bóstwo było w niej czczone, a kres kultu – trwającego w tym miejscu zapewne od dawna – przyszedł wraz z chrześcijaństwem. Świątynię opuszczono, aby naprzeciw niej pobudować w końcu V wieku kościół.

To właśnie w tej bazylice sprzed 1500 lat dokonane zostały najbardziej spektakularne odkrycia. Jej podłoga pokryta była wspaniałymi, barwnymi mozaikami. Występujące na nich motywy geometryczne, floralne i figuralne — jak choćby lwica w centralnej części prezbiterium — świadczą jeszcze raz o zamożności i guście społeczności, która je zamówiła. Odkryta przed jednym z bocznych wejść grecka inskrypcja jest niemym świadkiem historii budowli. Prezbiter Tomasz, opiekun kościoła, wymienił w niej swego biskupa Andrzeja i jego biskupa pomocniczego (chorepiskoposa) Iannosa. Pełen błędów ortograficznych tekst zawiera także datę położenia mozaik. Według wszelkiego prawdopodobieństwa miało to miejsce w 498 roku n.e.
Koniec funkcjonowania wsi nadszedł w ciągu VII wieku.

Galeria: